Hebben kinderen echt nood aan complimenten?
door Aletha Solter, Ph.D.
Dutch translation by Anke Muller
We willen kinderen van nature aanmoedigen om te leren en zich goed in hun vel te voelen. Met dat doel in het achterhoofd, is het een algemene aanname dat kinderen er wel bij varen geprezen te worden. Maar is deze aanname correct?
Veel mensen geven complimenten zoals: “Goed gedaan”, “Flink meisje”, “Jij bent echt slim”, “Dat is een mooie tekening” en “Jij kan goed zwemmen!”. Jammer genoeg is deze manier van loven misschien niet de beste manier om kinderen te helpen leren of om hun zelfvertrouwen op te krikken.
Er zijn verschillende vormen van prijzen en psychologen hebben de effecten hiervan bestudeerd op de motivatie van kinderen, hun functioneren en hun zelfvertrouwen. Deze onderzoekers ontdekten dat positieve waarde-oordelen over de mogelijkheden of prestaties van een kind (zoals bovengenoemde voorbeelden) vaak minder effectief zijn dan andere vormen van lof of aanmoediging. Meer zelfs, deze vorm van prijzen kan enkele ongewilde gevolgen hebben.
De verborgen valkuilen van complimenten
Studies hebben aangetoond dat lof met waarde-oordelen kinderen niet per se motiveert om te leren. In feite kan het net een tegenovergesteld effect hebben door het ondermijnen van kinderen hun intrinsieke motivatie. Kinderen worden geboren met het verlangen en de mogelijkheid om te leren en ze zijn van nature uit trots op hun vooruitgang. Het kan hen niets schelen of hun prestaties “goed” zijn of niet tot we hen beginnen loven of belonen. Wanneer we kinderen loven of belonen voor hun prestaties, kunnen ze afhankelijk worden van externe goedkeuring en het contact met hun intrinsieke verlangen om te leren en hun natuurlijke trots op hun mogelijkheden.
Een ander probleem is dat complimenten met waarde-oordelen het omgekeerde effect kunnen hebben van wat we willen en zo leiden tot angst, onzekerheid en een laag zelfbeeld. Dit feit kan op het eerste gezicht verrassend lijken, maar eigenlijk is het heel logisch. Wanneer we tegen een kind zeggen “Je bent heel slim”, wanneer het een wiskundige som correct oplost, kan het zich dom voelen wanneer het de volgende keer een fout maakt. Het kan zelfs angstig of onzeker worden tijdens wiskunde uit angst niet te voldoen aan onze verwachtingen over zijn/haar intelligentie
Dus wat kunnen we doen? Wat is onze rol? Hoe kunnen we kinderen helpen leren en goed in hun vel zitten zonder deze vorm van complimenten? Het kan raar lijken of zelfs harteloos om na te laten kinderen op deze manier een pluim te geven. Gelukkig zijn er veel waardevolle manieren om kinderen aan te moedigen en hun zelfvertrouwen te sterken zonder waarde-oordelen te gebruiken.
Hoe moedig je kinderen aan zonder waarde-oordelen te gebruiken?
1. Spiegel de opwinding en trots van de kinderen over hun prestaties. Vier mee met hen, maar vermijd waarde-oordelen.
- "Het is je gelukt!"
- "Hoera!" "Wow!"
- "Ik denk dat je heel trots bent op jezelf!"
- "Het zag eruit alsof je het heel leuk vond dit te doen!"
- "Daar heb je hard aan gewerkt"
2. Geef feedback door hun prestatie te vergelijken met hun eigen prestaties in het verleden (maar niet met andere mensen of sommige arbitraire standaarden van perfectie).
- "Zo ver heb je nog nooit gezwommen."
- "Dat is de hoogste toren die je ooit bouwde."
- "Toen had je mijn hulp niet nodig."
- "Wow! Toen heb je geen enkele fout gemaakt."
- "Dit is de eerste keer dat je al je huiswerk voor het eten af hebt."
3. Deel je gevoelens (wees eerlijk en authentiek).
- "Je schilderij doet me aan een zomerdag denken."
- "Ik zou graag in dat Lego-huis wonen omdat het veel ramen heeft."
- "Nu je je speelgoed hebt opgeruimd, kan ik gaan zonder te struikelen."
- "Ik vond het zo leuk samen met jou te koken."
- "Ik kijk graag naar jou als je danst."
- Nota: Vermijd het delen van positieve gevoelens in een poging het gedrag van kinderen te controleren. Bijvoorbeeld, wanneer een leerkracht zegt "Ik hou van de manier waarop Johnny stilzit" is een mogelijke uitkomst dat andere kinderen dit Johnny kwalijk nemen en denken dat de leerkracht hem liever ziet.
4. Toon interesse door vragen te stellen.
- "Zou je me graag iets vertellen over je tekening?"
- "Hoe heb je die rekensom opgelost?"
- "Is het gegaan zoals je wilde?" "Heb je je doel bereikt?"
- "Wat is je favoriete zwemslag?"
- "Vond je het leuk? Wat was het moeilijkste?"
- Nota: Vermijd vragen die impliceren dat het kind iets beter had kunnen doen, zoals "Waarom heb je niet je snelste zwemslag gebruikt?"
5. Geef non-verbale waardering en aanmoediging.
- Stel hun knutselwerkjes tentoon.
- Kijk en luister wanneer ze zingen, een instrument spelen, dansen, bouwen of iets maken.
- Applaudisseer na een optreden indien gepast, om je authentieke blijdschap uit te drukken (maar overdrijf niet).
- Maak foto's en audio- of video-opnames van hen (als ze akkoord gaan).
- Laat hen zien hoe jij worstelt en fouten maakt wanneer je iets nieuws leert.
Meer lezen: boeken en artikels over complimenten
- Henderlong, J. & Lepper, M.R. (2002). The effects of praise on children's intrinsic motivation: A review and synthesis. Psychological Bulletin. 128 (5): 774-795 Link to article abstract.
- Hitz, R. and Driscoll, A. (1988) Praise or encouragement? New insights into praise: Implications for early childhood educators. Young Children, 1988, 43(5), 6-13.
- Kohn, A. (1999). Punished by Rewards: The Trouble with Gold Stars, Incentive Plans, A's, Praise, and Other Bribes. Manner Books.
- Kohn, A. (2001). Five Reasons to Stop Saying "Good Job!" Young Children. Link to article.
- Mueller, C.M. and Dweck, C.S. (1998). Praise for intelligence can undermine children's motivation and performance. Journal of Personality and Social Psychology, Vol 75(1), 33-52. Link to article abstract.
Discussie
We postten een link naar dit artikel op de facebookpagina van het Aware Parenting Instituut op 28 september 2016. Een levendige discussie vond plaats. Hier zijn enkele opmerkingen en vragen die we kregen, met Aletha Solters antwoorden.
Vraag: De laatste tip (Geef non-verbale waardering en aanmoediging) is niet enkel uitvoerbaar gedrag, maar vooral ook spontaan. Alle andere suggesties klinken wat gemaakt. Wat met de rest van de wereld die zich verlaat op beloningen, elke seconde van ons leven? Wat met scholen, die niet enkel gebaseerd zijn op beloning maar zelfs erger, op competitie? Is onze invloed voldoende? En is het echt positief in onze maatschappij? In de jungle waarin onze kinderen leven, denk ik dat hen zeggen: "Jij bent echt goed, lieverd" niet slecht is voor hun zelfvertrouwen.
Aletha Solters antwoord: Dank je wel voor je opmerking. Ik ga ermee akkoord dat non-verbale waardering en aanmoediging spontaner is. Misschien klinkt deze manier om met kinderen te praten wat gemaakt omdat we zo geconditioneerd zijn om waarde-oordelen te geven. In het begin komt het niet spontaan, maar met oefening kan het spontaner en natuurlijker worden. Ja, jammer genoeg benadrukken de meeste scholen beloningen en competitie. Toch heb ik er vertrouwen in dat de manier waarop we kinderen thuis behandelen een grote rol kan spelen in het tegengaan van culturele invloeden. Wat kinderen vertellen dat ze goed zijn betreft, denk ik dat het belangrijk is een onderscheid te maken tussen kinderen vertellen dat ze fundamenteel (en onvoorwaardelijk) goed zijn enerzijds en het woord "goed" gebruiken om een specifieke eigenschap of prestatie te prijzen. Het is niet schadelijk kinderen te vertellen dat ze fundamenteel goed zijn, zeker wanneer ze gestraft of misbruikt werden of wanneer hen gezegd werd dat ze slecht zijn. Maar dit is iets heel anders dan "Goed gedaan!" zeggen bij specifiek gedrag.
Vraag: Ik ga volledig akkoord met dit artikel en was blij zulke duidelijke voorbeelden te zien. Ik zou graag meer weten over hoe je naar deze stijl van communiceren toe kan bewegen wanneer je oudere kinderen hebt die zo vaak geprezen zijn dat je de ongewenste effecten ervan kan zien. Ik ben me ervan bewust dat ik anderen hun gedrag niet kan controleren, maar ik heb geen idee hoe ik dit kan tegengaan bij mijn kinderen. Nadat je deze suggesties hebt gedaan, wat zeg je dan wanneer kinderen rechtuit vragen of een tekening of een verhaal "goed" is?
Aletha Solters antwoord: Het kan moeilijk zijn de culturele invloed op kinderen tegen te gaan, zeker wanneer het lijkt alsof ze lof met waarde-oordelen willen. Het is heel verleidelijk te zeggen: "Ja, het is heel goed" in een poging hen gerust te stellen. Maar is dat wat ze echt nodig hebben van ons? Volgens mijn ervaring vragen kinderen soms of een prestatie “goed” is wanneer ze er zelf niet helemaal tevreden over zijn. Met deze wetenschap in het achterhoofd, zijn hier enkele suggesties om te reageren. Voor een tekening: "Wow, daar ben je lang aan bezig geweest. Je kleurige regenboog maakt me vrolijk. Is het gegaan zoals je wilde? Wil je graag dat ik het ophang"? Voor een verhaal: "Wow, dat is het langste verhaal dat je ooit schreef. Ik was benieuwd hoe het zou eindigen. Ben je er blij mee? Zullen we het aan oma laten lezen?" Als ze blijven vragen "Maar is het GOED?" kunnen we antwoorden: "Het klinkt alsof je echt mijn goedkeuring wil. Ik vind het leuk/mooi, maar hoe vind JIJ het?" Dit zijn enkel suggesties. Uiteraard is ieder kind en iedere situatie anders.
Aletha Solter
Aletha Solter, Ph.D., is een ontwikkelingspsychologe, geeft (internationaal) lezingen, is consultant en oprichtster van het Aware Parenting Institute. Haar boeken zijn in veel talen vertaald. Zij wordt internationaal erkend als een deskundige op het gebied van binding, trauma en disciplineren zonder straffen.
Aware Parenting is een opvoedingsfilosofie die de potentie heeft om de wereld te veranderen. Gebaseerd op de meest recente onderzoeken en inzichten op het gebied van de ontwikkeling van kinderen, stelt ze vele traditionele aannames over opvoeding in vraag en stelt ze een nieuwe benadering voor die een diepgaande verschuiving kan teweegbrengen in de relatie tussen een ouder en zijn of haar kind. Ouders die deze benadering volgen brengen kinderen groot die pienter, mededogend, bekwaam, geweldloos en vrij van drugs zijn.
Drie boeken zijn in het Nederlands vertaald (Uitgeverij de Toorts). De Nederlandse titels zijn: Baby's weten wat ze willen (2009), Het ongedwongen kind (2004), en De taal van huilen (2000).
Nederlandse artikelen:
Drie bouwstenen van Aware Parenting
Tien principes van Aware Parenting
Omgaan met driftbuien
Wat te doen als je baby huilt?
Laat je baby huilen in je armen, zo help je hem met doorslapen
De nadelen van time-out
Sla je kinderen niet
Twintig alternatieven voor straffen
Hebben kinderen echt nood aan complimenten?
Aware Parenting in België
Aware Parenting in Nederland